Jak uniknąć błędów niedowołania? Przede wszystkim ściśle przestrzegać przepisanej temperatury oraz właściwego czasu wywoływania. Jeśli dzielimy konfekcjonowany wywoływacz na mniejsze porcje – używajmy wagi! Najlepiej zawsze używać świeżego wywoływacza, a w żadnym wypadku nie wykorzystywać go do maksimum przez wywoływanie w nim większej ilości błon niż określa to instrukcja jego użycia. Raczej mniej. „Oszczędności” takie nie opłacają się! Ogólnie można powiedzieć, że np. w 600 ml wywoływacza drobnoziarnistego wywołać można maks. 5 do 6 błon, co jednak nie jest regułą uniwersalną. Pamiętać oczywiście należy, że każde następne wywołanie wymaga pewnego przedłużenia czasu w stosunku do poprzedniego, właśnie ze względu na konieczność skompensowania zmniejszenia aktywności wywoływacza na skutek jego wyczerpywania się. Stopień tego przedłużenia trzeba również sprawdzić eksperymentalnie, przyjmując za punkt wyjścia zwiększenie czasu wywoływania każdej następnej błony o 10-15% w stosunku do czasu podstawowego.

Rozpatrzmy trzy charakterystyczne wypadki. Pierwszym z nich będzie zdjęcie silnie prześwietlone i nie dowołane. W rezultacie otrzymamy negatyw gęsty i jednocześnie bardzo miękki, nie dający się kopiować. Zdjęcie prawidłowo naświetlone a nie do- wołane da nam negatyw cienki, lecz z zaznaczonym wyraźnie rysunkiem w światłach jak i w cieniach fot. 73. Wreszcie zdjęcie nie doświetlone i nie dowołane da negatyw pozbawiony zupełnie jakichkolwiek szczegółów w cieniach o bardzo słabym rysunku w partiach średnich i światłach (fot. 74).

Niewłaściwie przechowywane błony fotograficzne wykazują przedwczesne zadymienie, wzrost ziarnistości, kruchość podłoża, sklejanie się poszczególnych zwojów. W wypadku papierów fotograficznych głównym objawem będzie wzrost zadymienia, przy czym bardzo często obserwuje się najsilniejsze zadymienie na brzegach arkuszy, posuwające się stopniowo ku środkowi, a także pojawienie się charakterystycznych drobnych cętek.

Każdy z opisanych objawów’ spowodowany jest zazwyczaj inną przyczyną i każdy może występować niezależnie od innych, I tak przedwczesne zadymienie ogólne spowodowane jest dostępem do emulsji światłoczułej różnych substancji lotnych mających właściwości zadymiające...

Inną przyczyną może być zacinanie się szpulki w kasetce lub błony w jej szczelinie. Może też zdarzyć się, że transportowy bębenek zębaty (który przy powrotnym przewijaniu błony powinien się swobodnie obracać) stawia ze swojej strony nadmierny opór. Przyczyna tego tkwi w mechanizmie aparatu i może być usunięta jedynie przez odpowiedni warsztat. Wreszcie przyczyną może być nasza nieumiejętność posługiwania się aparatem, np. niedostateczne odblokowanie szpulki, na której jest w aparacie zwinięta naświetlona błona. Jeżeli niedokładnie przełączymy odpowiednią dźwigienkę lub nie dość mocno wciśniemy przeznaczony do tego guzik, wówczas szpulka z błoną będzie stawiała opór, który może nawet doprowadzić do zerwania błony. Należy więc przestrzegać wskazówek zamieszczonych w fabrycznym opisie obsługi aparatu. Gdyby mimo to opór nie ustępował, oznaczałoby to, że w aparacie powstało jakieś uszkodzenie. Wówczas trzeba oddać aparat do naprawy.

Jak uniknąć mimo wszystko wspomnianych błędów? Najlepszym sposobem byłoby umieszczenie się wraz z aparatem naprzeciwko fotografowanego budynku mniej więcej w połowie jego wysokości. Wówczas można spełnić warunek zachowania kąta 90° między osią optyczną obiektywu a liniami pionowymi budynku. W takiej sytuacji nawet użycie obiektywu szerokokątnego nie doprowadzi do powstania zniekształceń perspektywy. W praktyce można wykonać zdjęcie np. przez okno z odpowiedniego piętra budynku stojącego po drugiej stronie ulicy. Inny sposób polega na fotografowaniu budynku z odpowiednio dużej odległości przy użyciu obiektywu długoogniskowego, o ile warunki na to pozwalają. Niewielkie podniesienie obiektywu (bęz czego w tej sytuacji trudno się obyć) przy dużej odległości spowoduje minimalne odchylenie od kąta 90°, nie da więc na zdjęciu zauważalnych zniekształceń (patrz fot. 45).

Na osobne podkreślenie zasługują zakłócenia w pracy migawki powodowane przez silny mróz w czasie zdjęć w plenerze. Jeżeli temperatura spadnie dostatecznie nisko (zazwyczaj jako granicę przyjmuje się – 10°C), wówczas aparat trzymany w ręku szybko nabiera temperatury otoczenia. Poszczególne elementy migawki kurczą się nieznacznie, co może – chociaż nie musi – prowadzić do jej zacinania się lub do wzrostu oporów i przedłużania czasów naświetlania. Jednocześnie zaś oliwa, którą mechanizm migawki jest nasmarowany, bardzo szybko gęstnieje pod wpływem zimna. Zgęstnienie oliwy również powoduje wzrost oporów i także przedłużenie czasów naświetlania. Wpływ mrozu silniej zaznacza się w pracy migawki centralnej niż migawki szczelinowej...

Na zdjęciu widać obraz słońca, zwłaszcza gdy prześwituje ono poprzez gałęzie drzew w postaci wieloramiennej gwiazdy (fot. 51). Inny przypadek polega na tym, że na zdjęciu (pozytywie) występują jasne plamy bądź w formie kręgów, bądź też regularnych wielokątów (patrz fot. 52). Jeżeli zaświetlenie było bardzo silne, wówczas plamy są zupełnie białe i obraz w tych miejscach zanika. Przy słabszym zaświetleniu występuje jedynie miejscowe rozjaśnienie obrazu połączone ze zmniejszeniem kontrastu. Ten ostatni objaw jest typowy dla opisywanego błędu. Czasem znów zaświe- tlenia takie objawiają się w postaci jasnych linii o kształcie regularnych wieloboków lub kręgów. Przyczyny są jednak te same, co w poprzednim wypadku.

Opisywany błąd nazwany odblaskami pozornie winien znaleźć się (jak wielu mogłoby sądzić) w innej części tej książki, tam gdzie omówione są błędy związane ze złym doborem ekspozycji lub przy omawianiu błędów wynikających z właściwości materiałów światłoczułych. Ale tylko pozornie, Po pierwsze bowiem, dobór ekspozycji nie ma tu znaczenia ze względu na to, że naświetlając zdjęcie na światła, nie uzyskalibyśmy na zdjęciu nic poza nimi. Po drugie, wszystkie materiały negatywowe zabezpieczane są dziś przeciw odblaskom w stopniu wystarczającym dla normalnych warunków ich naświetlania. My zaś zmuszeni byliśmy warunkami zdjęciowymi do wielokrotnego prześwietlenia miejscowego naszych zdjęć. Dlatego też powstawanie odblasków zaliczyłem do błędów zdjęciowych.

Negatywy zostały wykonane prawidłowo (uwagi o negatywach kontrastowych otrzymanych wskutek niewłaściwych warunków obróbki można znaleźć na str. 127), a mimo to wykazują nadmierną kontrastowość. Na pozytywie przy prawidłowym rysunku w cieniach światła są kompletnie wyżarte (fot. 27), Przy zachowaniu szczegółów w światłach mamy cienie smoliście czarne (patrz fot. 26).

Ciemnia optyczna jest to wyczernione w środku, nie wpuszczające światła pudło z małym otworem w jednej ze ścian. Eliminuje ona wpadanie światła, a na ścianie na przeciwko tego otworu powstaje odwrócony obraz tych oświelonych przedmiotów, które znajdują się na zewnątrz przed tym otworem. Dla ułatwienia tejże obserwacji ściankę, na którą skierowany jest obraz możemy zastąpić matówką w postaci matowej szyby lub kalki technicznej. Była ona już dawno używana w średniowieczu przez wielu naukowców oraz artystów takich jak na przykład : Mikołaja Kopernika, Leonarda da Vinci, czy też Witeliusza. Naukowcy obserwowali tory, po jakich poszusza się słońce lub księżyc, a artyści używali do dokładnego odwzorowania rysunków...